Ostatnim śladem mistrzów
- Opublikował Marek Ścisły
- - Paź 31, 2011
W szczególnym, refleksyjnym czasie, tuż przed dniem Wszystkich Świętych i Zaduszkami, warto uzmysłowić sobie jak wielu znakomitych szachistów znalazło ostatnie miejsce spoczynku na polskiej ziemi. Tym bardziej, że biografie tych „wspaniałych umysłów”, bogate są w dramatyczne, acz niekiedy kontrowersyjne wydarzenia. Może też, dzięki podanej lokalizacji ich mogił, łatwiej będzie uczcić ich pamięć?
Karl Ernst Adolf Anderssen (6.7.1818 - 13.03.1879)
Jeden z najlepszych na świecie szachistów, całe życie związany z Wrocławiem.
Anderssen studiował matematykę i filozofię na Uniwersytecie Wrocławskim. Pracował w gimnazjum jako profesor matematyki i jako dziennikarz w "Gazecie Szachowej". W 1870 r. był klasyfikowany na pierwszym miejscu na świecie.
Rozegrał z Lionelem Kieseritzkym "nieśmiertelną partię" – zwaną też "partią wszech czasów”. Od 1992 roku pamięć tego szachisty czci się, rozgrywając memoriał jego imienia.
Karl Ernst Adolf Anderssen zmarł we Wrocławiu 13 marca 1879r. i został pierwotnie pochowany na nieistniejącym już cmentarzu przy ul. Ślężnej. Po likwidacji tej nekropolii został przeniesiony do Alei Zasłużonych na cmentarz Osobowicki. Niemal wszystkie groby sprzed 1945 nie zachowały się. Mogiła szachisty ocalała i jest najstarszym grobowcem największego cmentarza komunalnego we Wrocławiu. Znajduje się na polu nr 24 przy Alei Głównej, około 100 metrów od bramy głównej.
Szymon Winawer (6.03.1838-29 03.1919)
Polski szachista pochodzenia żydowskiego. Mimo że był zupełnym amatorem - twierdził, że nie przeczytał ani jednej książki szachowej – wygrywał wiele silnych miedzynarodowych turniejów. Wspólnie z Johannesem Zukertortem wygrał turniej w Paryżu w 1878 roku, wyprzedzając m.in. Adolfa Anderssena. Cztery lata później w Wiedniu podzielił pierwsze miejsce ze Steinitzem, w pokonanym polu pozostawiając m.in. Zukertorta i Michaiła Czigorina. W 1883 roku zwyciężył w turnieju w Norymberdze.
Nazwiskiem Winawera nazywany jest jeden z wariantów obrony francuskiej.
Szymon Winawer jest pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie w kwaterze 46.
Michaił Czigorin (12.11.1850-25.01.1908)
Jeden z najznakomitszych szachistów przełomu XIX i XXw. Był pretendentem do tytułu mistrza świata, wybitnym teoretykiem i działaczem szachowym. Uważa się go za założyciela tzw. rosyjskiej szkoły szachowej.
Na wyzwanie Steinitza (który po pokonaniu Zukertorta uznany został za mistrza świata) rozegrał z nim mecz w Hawanie w 1889 r., przegrywając 6,5:10,5 pkt. (+6-10=1). Odtąd Steinitz stal się nie tylko przeciwnikiem „nr l" Czigorina, lecz także antagonistą w domenie teorii. Rywalizacja między nimi nosiła charakter konfrontacji dwu rożnych szkół i różnych koncepcji strategicznych. Niestety, w drugim meczu o mistrzostwo świata, rozegranym w Hawanie w 1892 r. zdecydowanie przegrał, grając źle, przegapiając wygrane pozycje. Stracił bezpowrotnie szansę na zdobycie tego tytułu, czego przyczynę należy upatrywać w nadużywaniu alkoholu.
Zmarł w Lublinie w 1908r. i tam został pochowany na niszczejącym obecnie cmentarzu prawosławnym. Jednak w 1914 r. jego prochy przewieziono do Petersburga i złożono na miejscowym cmentarzu.
Dawid Przepiórka (22.12.1880 - ?.?.1940)
Sławny na całym świecie kompozytor szachowy, mistrz gry praktycznej, ale też i teoretyk. Był długoletnim wiceprezes Polskiego Związku Szachowego.
Legenda i dorobek tego mistrza został utrwalony w dramatycznych okolicznościach. Tuż po wkroczeniu wojsk niemieckich do Warszawy jesienią 1939 roku działalność wszystkich stowarzyszeń , w tym szachowych, została przez hitlerowców zawieszona. Szachiści stolicy nie przejęli się tymi zakazami i organizowali turnieje konspiracyjne. Wśród nich był Dawid Przepiórka. Lokal, w którym codziennie grywało kilkudziesięciu mężczyzn, skupił na sobie uwagę agentów i donosicieli. Niemiecka policja urządziła któregoś dnia "kocioł", aresztując wszystkich przybyłych. Odbyło się to pomiędzy 18 a 25 stycznia 1940r. Szachistów przewieziono do więzienia na ul. Daniłowiczowskiej, gdzie aresztowani zdobyli komplety szachów. Żartowali między sobą, że "reprezentacja więzienia" tworzy skład tak mocny, że mogłaby walczyć o wysokie miejsce na szachowej olimpiadzie.
W więzieniu – przeczuwając swoją śmierć - szachista podał prostą regułę gry końcowej zwaną teorią (linią) Przepiórki.
Część aresztantów została po kilku dniach wypuszczona, ale szachistów pochodzenia żydowskiego - w tym Przepiórkę - zatrzymano i wszelki ślad po nich zaginął. Dzięki badaniom dr hab. Tadeusza Wolsza udało się ustalić, że zostali oni rozstrzelani podczas masowych egzekucji w Palmirach (Puszcza Kampinoska) w pierwszych miesiącach 1940r. Szachista spoczywa tam w masowym niezidentyfikowanym grobie.
Marian Wójcik (1908 - 28.04.1945)
Szachista polski, kompozytor szachowy, czołowy szachista Lwowa w latach 20. XX wieku.
Wójcik studiował na tamtejszym Uniwersytecie, jednak prawdopodobnie studiów nie ukończył. Pracował później w szkolnictwie, prowadząc zajęcia z wychowania fizycznego!
Od dzieciństwa grał w szachy, wcześnie też zajął się kompozycją szachową.
U schyłku lat 20. zrezygnował z udziału w turniejach, koncentrując się na pracy zawodowej z jednej strony, i na kompozycji szachowej z drugiej. Miał w dorobku około 60 zadań - dwuchodówek, trzychodówek, wielochodówek. Wiele z jego zadań zdobywało wyróżnienia.
Pod koniec II wojny światowej przebywał we Lwowie, zajętym przez Armię Czerwoną. Na przełomie 1944 i 1945, wstąpił do 2. Armii Ludowego Wojska Polskiego. Poległ pod Rothenburgiem w ostatnich dniach wojny i pochowany został na cmentarzu wojskowym w Zgorzelcu.
Władysław Litmanowicz (20.02.1918 - 31.03.1992)
Właściwie Abram Wolf – polski szachista, dziennikarz, działacz i sędzia szachowy pochodzenia żydowskiego. Reprezentował Polskę na olimpiadzie szachowej w Helsinkach. W latach 1948-1955 pięciokrotnie wystąpił w finałach mistrzostw Polski, najlepszy wynik (VIII miejsce) uzyskując w 1951 w Łodzi.
Od początku lat 50. zajął się pracą publicystyczną – i tak jest najlepiej pamiętany. W latach 1950-1984 bez przerwy zajmował stanowisko redaktora naczelnego miesięcznika Szachy
Niestety w polskiej historii zapisał się niechlubnie, gdyż w latach 1947-1952 jako sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie, Kielcach i Warszawie uczestniczył w procesach stalinowskich i wydawał wyroki śmierci na działaczy polskiego podziemia niepodległościowego.
Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej w Warszawie.
Przeglądając te krótkie biografie, bądź co bądź, wybitnych szachistów, warto pamiętać o wspaniałej szachowej maksymie Gens Una Sumus. Bez względu na to jakiej byliśmy narodowości, skąd pochodzimy i kim byliśmy za życia, jesteśmy jedną rodziną. Równi wobec rzeczy ostatecznych.
Jeden z najlepszych na świecie szachistów, całe życie związany z Wrocławiem.
Anderssen studiował matematykę i filozofię na Uniwersytecie Wrocławskim. Pracował w gimnazjum jako profesor matematyki i jako dziennikarz w "Gazecie Szachowej". W 1870 r. był klasyfikowany na pierwszym miejscu na świecie.
Rozegrał z Lionelem Kieseritzkym "nieśmiertelną partię" – zwaną też "partią wszech czasów”. Od 1992 roku pamięć tego szachisty czci się, rozgrywając memoriał jego imienia.
Karl Ernst Adolf Anderssen zmarł we Wrocławiu 13 marca 1879r. i został pierwotnie pochowany na nieistniejącym już cmentarzu przy ul. Ślężnej. Po likwidacji tej nekropolii został przeniesiony do Alei Zasłużonych na cmentarz Osobowicki. Niemal wszystkie groby sprzed 1945 nie zachowały się. Mogiła szachisty ocalała i jest najstarszym grobowcem największego cmentarza komunalnego we Wrocławiu. Znajduje się na polu nr 24 przy Alei Głównej, około 100 metrów od bramy głównej.
Szymon Winawer (6.03.1838-29 03.1919)
Polski szachista pochodzenia żydowskiego. Mimo że był zupełnym amatorem - twierdził, że nie przeczytał ani jednej książki szachowej – wygrywał wiele silnych miedzynarodowych turniejów. Wspólnie z Johannesem Zukertortem wygrał turniej w Paryżu w 1878 roku, wyprzedzając m.in. Adolfa Anderssena. Cztery lata później w Wiedniu podzielił pierwsze miejsce ze Steinitzem, w pokonanym polu pozostawiając m.in. Zukertorta i Michaiła Czigorina. W 1883 roku zwyciężył w turnieju w Norymberdze.
Nazwiskiem Winawera nazywany jest jeden z wariantów obrony francuskiej.
Szymon Winawer jest pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie w kwaterze 46.
Michaił Czigorin (12.11.1850-25.01.1908)
Jeden z najznakomitszych szachistów przełomu XIX i XXw. Był pretendentem do tytułu mistrza świata, wybitnym teoretykiem i działaczem szachowym. Uważa się go za założyciela tzw. rosyjskiej szkoły szachowej.
Na wyzwanie Steinitza (który po pokonaniu Zukertorta uznany został za mistrza świata) rozegrał z nim mecz w Hawanie w 1889 r., przegrywając 6,5:10,5 pkt. (+6-10=1). Odtąd Steinitz stal się nie tylko przeciwnikiem „nr l" Czigorina, lecz także antagonistą w domenie teorii. Rywalizacja między nimi nosiła charakter konfrontacji dwu rożnych szkół i różnych koncepcji strategicznych. Niestety, w drugim meczu o mistrzostwo świata, rozegranym w Hawanie w 1892 r. zdecydowanie przegrał, grając źle, przegapiając wygrane pozycje. Stracił bezpowrotnie szansę na zdobycie tego tytułu, czego przyczynę należy upatrywać w nadużywaniu alkoholu.
Zmarł w Lublinie w 1908r. i tam został pochowany na niszczejącym obecnie cmentarzu prawosławnym. Jednak w 1914 r. jego prochy przewieziono do Petersburga i złożono na miejscowym cmentarzu.
Dawid Przepiórka (22.12.1880 - ?.?.1940)
Sławny na całym świecie kompozytor szachowy, mistrz gry praktycznej, ale też i teoretyk. Był długoletnim wiceprezes Polskiego Związku Szachowego.
Legenda i dorobek tego mistrza został utrwalony w dramatycznych okolicznościach. Tuż po wkroczeniu wojsk niemieckich do Warszawy jesienią 1939 roku działalność wszystkich stowarzyszeń , w tym szachowych, została przez hitlerowców zawieszona. Szachiści stolicy nie przejęli się tymi zakazami i organizowali turnieje konspiracyjne. Wśród nich był Dawid Przepiórka. Lokal, w którym codziennie grywało kilkudziesięciu mężczyzn, skupił na sobie uwagę agentów i donosicieli. Niemiecka policja urządziła któregoś dnia "kocioł", aresztując wszystkich przybyłych. Odbyło się to pomiędzy 18 a 25 stycznia 1940r. Szachistów przewieziono do więzienia na ul. Daniłowiczowskiej, gdzie aresztowani zdobyli komplety szachów. Żartowali między sobą, że "reprezentacja więzienia" tworzy skład tak mocny, że mogłaby walczyć o wysokie miejsce na szachowej olimpiadzie.
W więzieniu – przeczuwając swoją śmierć - szachista podał prostą regułę gry końcowej zwaną teorią (linią) Przepiórki.
Część aresztantów została po kilku dniach wypuszczona, ale szachistów pochodzenia żydowskiego - w tym Przepiórkę - zatrzymano i wszelki ślad po nich zaginął. Dzięki badaniom dr hab. Tadeusza Wolsza udało się ustalić, że zostali oni rozstrzelani podczas masowych egzekucji w Palmirach (Puszcza Kampinoska) w pierwszych miesiącach 1940r. Szachista spoczywa tam w masowym niezidentyfikowanym grobie.
Marian Wójcik (1908 - 28.04.1945)
Szachista polski, kompozytor szachowy, czołowy szachista Lwowa w latach 20. XX wieku.
Wójcik studiował na tamtejszym Uniwersytecie, jednak prawdopodobnie studiów nie ukończył. Pracował później w szkolnictwie, prowadząc zajęcia z wychowania fizycznego!
Od dzieciństwa grał w szachy, wcześnie też zajął się kompozycją szachową.
U schyłku lat 20. zrezygnował z udziału w turniejach, koncentrując się na pracy zawodowej z jednej strony, i na kompozycji szachowej z drugiej. Miał w dorobku około 60 zadań - dwuchodówek, trzychodówek, wielochodówek. Wiele z jego zadań zdobywało wyróżnienia.
Pod koniec II wojny światowej przebywał we Lwowie, zajętym przez Armię Czerwoną. Na przełomie 1944 i 1945, wstąpił do 2. Armii Ludowego Wojska Polskiego. Poległ pod Rothenburgiem w ostatnich dniach wojny i pochowany został na cmentarzu wojskowym w Zgorzelcu.
Władysław Litmanowicz (20.02.1918 - 31.03.1992)
Właściwie Abram Wolf – polski szachista, dziennikarz, działacz i sędzia szachowy pochodzenia żydowskiego. Reprezentował Polskę na olimpiadzie szachowej w Helsinkach. W latach 1948-1955 pięciokrotnie wystąpił w finałach mistrzostw Polski, najlepszy wynik (VIII miejsce) uzyskując w 1951 w Łodzi.
Od początku lat 50. zajął się pracą publicystyczną – i tak jest najlepiej pamiętany. W latach 1950-1984 bez przerwy zajmował stanowisko redaktora naczelnego miesięcznika Szachy
Niestety w polskiej historii zapisał się niechlubnie, gdyż w latach 1947-1952 jako sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie, Kielcach i Warszawie uczestniczył w procesach stalinowskich i wydawał wyroki śmierci na działaczy polskiego podziemia niepodległościowego.
Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej w Warszawie.
Przeglądając te krótkie biografie, bądź co bądź, wybitnych szachistów, warto pamiętać o wspaniałej szachowej maksymie Gens Una Sumus. Bez względu na to jakiej byliśmy narodowości, skąd pochodzimy i kim byliśmy za życia, jesteśmy jedną rodziną. Równi wobec rzeczy ostatecznych.